قبل از پیدایش سیمان و استفاده از آن به عنوان یک ماده استحکامی، آهک اولین و شناخته‌ترین ماده سیمانی مورد استفاده بشر بود که از لحاظ استحکام بخشی به سازه‌های قدیمی، به عنوان یک ماده اولیه مناسب شناخته می‌شد. با توجه به فرمول شیمیایی آهک و بالا رفتن واکنش شیمیایی آن با آهن و فولاد، احتمال خوردگی سازه‌های فولادی بالاتر رفته و امروزه شاهد کاربرد کمتر آن در سازه‌ها هستیم. البته هنوز هم در پروژه‌های ساختمانی و در برخی موارد خاص از آن استفاده می‌شود. به همین دلیل در این مطلب سعی می‌کنیم که چهار حوزه زیر را در مورد آن معرفی کنیم.
- آهک چیست
- کاربردهای آهک
- انواع آهک
- انواع سنگ آهک
البته، سایر مطالب و نوشته‌های کارخانه بتن آماده پاسارگاد نیز در این بخش می‌تواند به شما کمک کند تا درک بهتری از شرایط آهک و انواع آن داشته باشید.
آهک چیست
آهک (Lime) یک نوع ماده معدنی با فرمول شیمیایی (Ca(OH)2) تحت عنوان هیدروکسید کلسیم یا آهک هیدراته شناخته می‌شود و از دیرباز به عنوان یک ماده سیمانی و استحکامی به کار گرفته شده است. این ماده معدنی به شدت واکنش پذیر است و به همین دلیل امکان ترکیب کردن آن با مصالح دیگر وجود دارد و مقاومت نسبی آن در پروژه‌های قدیمی به هنگام استفاده به همراه ماسه، خاک رس و لویی به عنوان ساروج به اثبات رسیده است. البته، این ماده به شدت با برخی از مصالح دیگر مانند آهن و فولاد واکنش می‌دهد و باعث خوردگی آنها می‌شود. بنابراین، امروزه تلاش‌های متعددی برای تغییر ساختار آن انجام گرفته است که در بازار تحت عنوان انواع آهک به فروش می‌رسند و در ادامه با آنها بیشتر خواهیم پرداخت.
کاربردهای آهک
کاربردهای آهک بسیار وسیع هستند و از مواد خوراکی گرفته تا ساخت و ساز، می‌توان از آنها استفاده کرد. البته در برخی از حوزه‌ها، کاربرد آنها بسیار کمتر شده و یا از مواد جایگزین استفاده می‌شود. به عنوان مثال، امروزه کمتر کسی پیدا می‌شود که از آهک به عنوان یک ماده اصلی ساختمانی استفاده کند و ترجیحاً از گچ یا سیمان بهره برده می‌شود. به طور کلی کاربردهای این سنگ معدنی را می‌توانیم در چند حوزه زیر نشان دهیم:
- کاربرد در ساخت و ساز به عنوان یک ماده استحکامی و همچنین به عنوان یک لایه پوششی؛
- کاربرد در صنایع کاغذ سازی و تصفیه فاضلاب مربوط به آن؛
- کاربرد در حوزه تصفیه آب به منظور جداسازی مواد آلاینده؛
- استفاده به عنوان ماده اصلی در تولید کاربید کلسیم، تولید گریس، و برخی دیگر از مواد شیمیایی اولیه؛
- استفاده به عنوان عامل اصلی خنثی کننده اسیدهای موجود در فاضلاب؛
- استفاده به عنوان یکی از مواد اصلی تولید کننده مواد غذایی حیوانات؛
- استفاده به عنوان سیستم پوششی در معادن زغال سنگ برای جلوگیری از انفجار گاز زغال؛
- استفاده به عنوان یک ماده خنثی کننده در شرایط اسیدی به منظور جلوگیری از تأثیر آن بر محیط اطراف.
انواع آهک
آهک‌ها بسیار متنوع هستند و این تنوع به دلیل ساختار منحصر به فرد آنها به وجود آمده است. به عنوان مثال، برخی از آنها نسبت به حضور رطوبت عکس العمل نشان می‌دهند و برخی نیز تفاوت چندانی در رابطه با رطوبت و خشکی در آنها دیده نمی‌شود. البته فرایند تولید و پختن سنگ آهک نیز در مشخص کردن خصوصیات آنها تأثیر گذار است و به همین دلیل در ادامه به معرفی آنها نیز خواهیم پرداخت.
اما به طور کلی، آهک‌ها را میتوانید در چند دسته زیر قرار دهیم:
آهک زنده (QUICK LIME)
این نوع تحت عنوان آهک پخته نیز شناخته می‌شود که از طریق فرآیند کلسیناسیون سنگ آهک نسبتا خالص به دست می‌آید. فرایند کلسیناسیون به عنوان حرارت دادن به سنگهای اولیه آنها و تشکیل ترکیبات کلسیمی تعریف می‌شود. این نوع آهک ها به صورت آمورف در طبیعت یافت می‌شوند و دارای خصوصیات سوزانندگی و تمایل به رطوبت بسیار شدید است.
آهک هیدراته (SLAKED LIME)
این نوع آهک از طریق فرایند تجزیه آهک زنده به دست می‌آید و شامل ترکیب شیمیایی آن با آب است. درجه خلوص این نوع بسیار بالا بوده و معمولاً به شکل پودر سفید رنگ در بازار عرضه می‌شود. از دیگر ویژگی‌های آن، می‌توان به تمایل شدید به جذب اسید کربنیک موجود در اتمسفر و همچنین در محیط آبی اشاره کرد.
آهک چرب (FAT LIME)
این نوع خاص، تحت عنوان آهک کلسیمی یا آهک خالص یا آهک غنی و یا آهک سفید شناخته می‌شود. در واقع، محبوب‌ترین و پراستفاده ترین نوع آهک به حساب می‌آید و افزایش حجم آن در محیط آبی در حدود دو تا دو و نیم برابر آهک زنده است. کاربردهای این مدل بسیار وسیع است و می‌توان از آن برای اهداف مختلفی از جمله سفید کننده‌ها، پلاستر کاری بر روی دیوارها، به عنوان ملات آهکی و همچنین به عنوان یک ترکیب استحکامی در فونداسیون‌ها استفاده کرد. مطلب ما در مورد همه آنچه که باید در مورد پلاستر بدانید می‌تواند در این حوزه به شما کمک کند.
آهک هیدرولیک (HYDRAULIC LIME)
آهک آبی هیدرولیک تحت عنوان آهک آبی نیز شناخته می‌شود و معمولاً در ترکیب آن می‌توان خاک رس و دیگر اکسیدهای آهنی نیز یافت. این نوع خاص، در داخل آب سفت نمی‌شود و تا حدود زیادی نسبت به آن عکس العمل خاصی نشان نمی‌دهد. با توجه به درصد خاک رس استفاده شده در این آهک‌ها، در دسته‌های مختلفی طبقه بندی می‌شوند که سه کلاس زیر از آنها قابل توجه است:
- کلاس A: آهک به شدت هیدرولیک (Eminently hydraulic)
- کلاس B: آهک نیمه هیدرولیک (Semi Hydraulic)
- کلاس C: آهک غیر هیدرولیک یا آهک چرب (Non-hydraulic)
آهک به شدت هیدرولیک
این نوع آهک حاوی حدود ۲۵ درصد خاک رس بوده و معمولاً در آب و محیط آبی برای یک روز یا بیشتر بدون تغییر باقی می‌ماند. فرایند هیدراته شدن این نوع، به سختی انجام می‌گیرد و ملات تهیه شده با استفاده از آن برای پروژه‌های ساخت و ساز در مناطق مرطوب و یا مناطق ساحلی مناسب است.
آهک نیمه هیدرولیک
همانطور که در بالا ذکر شد، ویژگی این نوع آهک‌ها با تغییر درصد خاک رس، تغییر می‌کند و در نوعی نیمه هیدرولیک آن، میزان خاک رس به ۱۵ درصد رسیده و پیش بینی می‌شود که تا یک هفته در محیط آبی بدون تغییر باقی بماند. جالب است بدانید که ملات به دست آمده با استفاده از این نوع، استحکام بسیار بالایی دارد و حتی می‌توان از آن برای دیوار چینی نیز استفاده کرد.
آهک غیر هیدرولیک یا آهک چرب
کاهش درصد خاک رس موجود در آهک‌ها همچنان ادامه داشته و در این مورد به 7.5 درصد می‌رسد و به نوعی آن را می‌توان یک نوع آهک خالص معرفی کرد. واکنش پذیری این نوع نسبت به سایر مدل‌های معرفی شده فوق بیشتر است، و به همین دلیل در پروژه‌های داخل آب کمتر استفاده می‌شود. استفاده به عنوان یک لایه پلاستر برای سفید کاری سطح خارجی دیوارها، نمونه‌ای از کاربرد این نوع به شمار می‌رود.
انواع سنگ آهک
همانطور که در بند‌های قبلی سعی کردیم که آهک‌ها را به انواع مختلفی تقسیم بندی کنیم و نشان دهیم که وجود خاک رس در ساختار آنها باعث ایجاد چه تفاوت‌هایی می‌شود، لازم است که سنگهای آنها را نیز به دسته‌های مختلفی تقسیم کنیم. البته، در حوزه‌های کمتر تخصصی، سنگهای آهکی را به دو دسته کربنات کلسیم و کربنات کلسیم منیزیم (دولومیتی) تقسیم بندی می‌کنند که به نوع تولید و همچنین وجود عناصر دیگر در ساختار آنها اشاره دارد.
انواع سنگ آهک به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:
- سنگ آهک رسوبی: این سنگها طی فرایند رسوب بین ساختار کلسیمی اجسام جانوران و از ترکیب آن با گاز کربنیک موجود در جذب یا در آب تشکیل می‌شوند.
- سنگ آهک دولومیتی: وجود منیزیم در فرمولاسیون این نوع سنگها، باعث می‌شود که تحت این عنوان شناخته شوند و از ویژگی‌های آنها می‌توان به مقاومت و کاربرد کمتر نسبت به سنگهای آهکی غیر منیزیومی اشاره کرد.
- سنگ آهک تراورتن: بی کربنات کلسیم به عنوان بخش مهم و اصلی ساختار این نوع سنگها شناخته می‌شود و معمولاً به شکل قندیل در غارها ظاهر می‌شوند. این نوع سنگ آهک دارای ساختاری متخلخل و ترکیبی منحصر به فرد است که در برخی موارد از آنها به عنوان سنگ تزئینی در ساخت و ساز نیز استفاده می‌شود.
- سنگ آهک آواری: در واقع اسم آواری به نحوه تشکیل شدن آنها اشاره می‌کند و شامل سنگ‌هایی می‌شوند که در اثر پدیده‌های طبیعی مانند سیل یا باد، بر روی هم تشکیل شده و منجر به وجود یک نوع سنگ آواری شده است.
با توجه به مطالبی که گفته شد، استفاده از آهک‌ها و سنگهای آنها در ساخت و ساز بسیار وسیع است و می‌توان آنها را در حوزه‌های مختلف به کار گرفت. کارخانه بتن آماده پاسارگاد مفتخر است که در مطالب خود به مصالح و استانداردهای هرکدام از آنها اشاره کند و اطلاعات تکمیل را در اختیار بازدیدکنندگان خود قرار دهد. اگر به مشاوره بیشتر نیاز دارید، یا به دنبال تهیه بتن آماده، بلوک سیمانی و گروت ساختمانی هستید، با ما در تماس باشید.