برای این که بتوانیم مسئله طراحی و اجرای فونداسیون را به شکلی قابل لمس و معمولی جلوه دهیم، روند ساخت و ساز یک منزل را مورد بررسی قرار می‌دهیم و سعی می‌کنیم که یک پروژه شخصی را در نظر داشته باشیم. اولین گام از اجرای هر پروژه‌ای، شامل تأمین بودجه و هدف گذاری است که به عنوان یک طرح کسب و کار برای آن در نظر گرفته می‌شود. گام دوم و اساسی‌ترین گام در اجرای سازه، شامل طراحی و اجرای فونداسیون است که بخش اصلی کار را شامل می‌شود.
در این مرحله:
- وضعیت زمین از جهات مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد؛
- کیفیت زمین از لحاظ استحکام و پایداری بررسی می‌شود؛
- آزمایشات مهندسی بر روی زمین انجام می‌شود؛
- ملاحظات مربوط به طراحی و اجرای فونداسیون در نظر گرفته می‌شود؛
- تأثیر فشار و باربری سازه بر روی زمین مورد بررسی قرار می‌گیرد؛
- و در نهایت، روند اجرای سازه در بخش فونداسیون مشخص می‌شود.
پس اگر این گام‌ها در طراحی و اجرای فونداسیون به شکل مناسب برداشته شود، به عنوان یک صاحب پروژه می‌توانیم ادعا کنیم که کیفیت آن در حد استاندارد است. با ما در کارخانه بتن آماده پاسارگاد همراه باشید تا روند انجام این فرآیند را در یک مورد خاص مورد بررسی قرار دهیم.
تأثیر طراحی و اجرای فونداسیون و سازه را بر روی زمین بررسی کنید
فرض بگیریم که بحث تأمین بودجه و هدف گذاری خود را به طور کامل انجام داده‌ایم و قصد داریم که یک پروژه مسکونی را به صورت مادام العمر برای خود بسازیم.
طبیعتاً مشخص می‌شود:
- به چند تا اتاق نیاز داریم،
- حجم هر کدام از آنها به چه صورت باشد،
- تا چه اندازه ممکن است به زمین فشار بیاید،
- و چه تغییراتی لازم است به زمین اعمال شود.
با این تفاسیر، می‌توانید یک فرم برای خود طراحی کنید و به صورت شخصی مشخص کنید که اجرای فونداسیون می‌تواند چه تغییراتی بر زمین مورد نظر داشته باشد. توجه داشته باشید که این نکات صرفاً شخصی بوده و بحث مهندسی آنها جداست، ولی به عنوان گام اولیه می‌توانید آنها را در روند طراحی و اجرای فونداسیون به کار گیرید.
نگاهی انتقادی و سخت گیرانه به زمین داشته باشید
نگاه انتقادی و سختگیرانه به زمین از این لحاظ اهمیت دارد که طراحی و اجرای فونداسیون به عنوان پایه کار شناخته می‌شود و هرگونه اهمال در این مرحله ممکن است خسارات جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. توصیه ما این است که به هیچ وجه در این مرحله کوتاهی نکنید و مسائل مالی یا صرفه جویی‌های اقتصادی را در نظر نگیرید.
اگر احساس می‌کنید:
- زمین مورد نظر در معرض شرایط محیطی نامناسب قرار دارد،
- اگر احتمال و نفوذ رطوبت به فونداسیون وجود دارد،
- اگر در ساختمان‌های مجاور با خوردگی فونداسیون مواجه شده‌اید،
- یا حتی تغییرات زمین باعث تغییر فونداسیون شده باشد؛
از زمین مورد نظر چشم پوشی کنید و سریعاً به دنبال یک گزینه جایگزین مناسب برای آن بگردید. حتی اگر مجبور شوید هزینه اقتصادی بالایی بپردازید، باز هم این نکته را به خاطر داشته باشید که ممکن است خسارات احتمالی بعدی آن بسیار بیشتر از حد تصورات شما باشد. در یک مطلب 5 اشتباه رایج که هنگام اجرای فونداسیون باید از آنها اجتناب کرد را مورد بررسی قرار داده‌ایم که می‌توانید آنها را مطالعه کنید.
حتی الامکان به سراغ فونداسیون عمیق نروید
شاید در برخی از پروژه‌های شهری مانند ساخت پل‌های زیرگذر و روگذر دیده باشید که فونداسیون آنها بسیار عمیق است و سعی کنید که چنین الگویی برای سازه خود به کار ببرید. توجه داشته باشید که استفاده از فونداسیون عمیق در این پروژه‌ها توجیه مهندسی دارد و آنها مجبور هستند که یک مرکز ثقل بزرگ برای سازه خود ایجاد کند.
اما اگر بحث طراحی و اجرای فونداسیون برای یک سازه معمولی مطرح شوند، سعی کنید از فونداسیون‌های عمیق اجتناب کنید. فونداسیون‌های عمیق احتمال نفوذ رطوبت به سازه شما را افزایش می‌دهند و در کنار آن از لحاظ اقتصادی به هیچ وجه مقرون به صرفه نیستند. اگر مشخص است که زمین از لحاظ استحکام وضعیت مناسبی ندارد، بهتر است ابتدا پی آن را با دیوار بالا بیاورید و سپس فونداسیون را بر روی آن اجرا کنید.
به هیچ وجه به سراغ زمین‌های مرطوب نروید
احتمالاً در همه منابع ساختمانی و حتی در منابع غیررسمی و وب سایت‌های مربوط به ساخت و ساز، به این نکته اشاره شده است که در طراحی و اجرای فونداسیون ساختمان خود به هیچ وجه به سراغ زمین‌های مرطوب نروید. زمین‌های مرطوب به شکل‌های مختلفی بر روی کیفیت یک سازه تأثیر می‌گذارند و مانع از رسیدن آنها به استحکام مورد نیاز می‌شوند. حتی در صورت اجرای پروژه، امکان تخریب سازه نیز وجود دارد.
به دلایل زیر باید از زمین‌های مرطوب دوری کنید:
- در این زمین‌ها احتمال نفوذ رطوبت بالاست؛
- در این زمین‌ها احتمال حمله سولفاتی و کلر بالاست؛
- در این زمین‌ها امکان رانش زمین و سست شدن فونداسیون وجود دارد؛
- در این زمین‌ها، بتن مورد استفاده به استحکام لازم نمی‌رسد؛
- در این زمین‌ها، امکان از بین رفتن فولاد در بتن وجود دارد.
البته شاید بسیاری از شما به این نکته اشاره کنید که در مناطق شمال کشور اکثر زمین‌ها مرطوب و بارانی هستند؛ در این شرایط باید تمامی راهکارهای جلوگیری از نفوذ رطوبت اجرا شوند و حتی الامکان عایق کاملی از فونداسیون صورت گیرد.
از انجام کارهای پیچیده و هزینه بر روی زمین‌های سخت بپرهیزید
یکی از اشتباهاتی که اکثر صاحب پروژه‌ها و ساختمان‌ها مرتکب می‌شوند و تا انتهای کار نیز به آن پی نمی‌برند، اختصاص هزینه‌های زیاد و کارهای پیچیده برای آماده‌سازی زمین است. طبیعتا طراحی و اجرای فونداسیون نیاز به برآورده کردن برخی الزامات خاص است که از لحاظ مهندسی یا از لحاظ شخصی می‌توان به آنها پی برد. اما انجام کارهای پیچیده بر روی این زمین‌ها نمی‌تواند نتیجه مناسبی به دنبال داشته باشد و معمولاً از لحاظ اقتصادی برای یک پیمانکار مناسب نیست. پس اگر متوجه شدید که زمین شما از لحاظ کیفی برای ساخت و ساز مناسب نیست، زمین‌هایی در محل‌های دیگر پیدا کنید. مطمئن باشید که انصراف از ساختن چنین پروژه‌ای نسبت به اجرای آن با شک و تردید به صرفه‌تر است.
روش‌های مختلف بهبود وضعیت مکانیکی خاک را مد نظر داشته باشید
در بند قبلی اشاره کردیم که انجام کارهای پیچیده و هزینه‌بر بر روی زمین چندان معقولانه نیست و در نهایت می‌تواند هزینه اجرای پروژه را بالا ببرد. اما در برخی موارد، با زمین‌هایی مواجه هستیم که نیاز به بهبود وضعیت مکانیکی دارند و کارهای پیچیده‌ای در مورد آنها صورت نمی‌گیرد. انجام چنین کارهایی به تخصص نیاز دارد.
اگر تصمیم خود را برای طراحی و اجرای فونداسیون در چنین زمین‌هایی گرفته‌اید:
- حتماً با یک مهندس سازه یا مهندس خاک مشورت کنید؛
- از وضعیت مکانیکی خاک شرایط لازم برای تغییر آن مطمئن شوید؛
- راهکارهای پیچیده و گران قیمت را بشناسید و از انجام آنها بپرهیزید؛
- هرگز سبک‌های سنتی را به روش‌های مهندسی و نوین ترجیح ندهید؛
- در نهایت، با مشورت مهندس، یک راهکار ایده آل و ارزان قیمت انتخاب کنید.
از حملات سولفاتی زمین گرفته، تا تأثیر ریشه درختان را بر روی طراحی و اجرای فونداسیون در نظر بگیرید
طبیعتاً بررسی‌های ما فقط محدود به زمین و خصوصیات مکانیکی خاک نمی‌شود و لازم است که فاکتورهای تاثیرگذار جانبی را نیز در نظر داشته باشیم. به عنوان مثال، در مناطق شمال کشور، مسئله رشد گیاهان و ریشه درختان اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌تواند استحکام سازه را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار دهد. پس می‌بینیم که موارد جانبی و خارجی بسیاری هستند که قبل از طراحی و اجرای فونداسیون باید به آنها توجه داشته باشید.
این بررسی‌ها باید شامل موارد زیر شوند:
- در مناطق مرطوب با بارش زیاد، مسئله رشد گیاهان و ریشه درختان؛
- در مناطق کویری، مسئله سست بودن زمین و حرکت شن‌های روان؛
- در مناطق کوهستانی، مسئله کندن سنگ و ایجاد فضا برای اجرای فونداسیون؛
- در مناطق ساحلی، بحث حملات سولفاتی و کلراسیون شدن بتن؛
بخاطر داشته باشید که اجرای سریع و گرانقیمت بهتر از اجرای کند و ارزان قیمت است
آخرین موردی که ربطی به زمین ندارد و بیشتر به مجری طراحی و اجرای فونداسیون بستگی دارد، این است که اجرای سریع و گران قیمت بسیار بهتر از اجرای کند و ارزان قیمت است. افراد زیادی هستند که برنامه ریزی مناسبی برای اجرای پروژه ندارند و به همین دلیل در محاسبه هزینه‌ها و برآوردهای کلی خود دچار مشکل می‌شود. این طیف از افراد جامعه، در نهایت به این نتیجه می‌رسند که پروژه خود را به مدت چند ماه بخوابانند و پس از تأمین بودجه مجدداً از سر گیرند.
این در حالی است که پیوستگی در اجرای یک سازه بتنی بسیار مهم است و کیفیت کار را تعیین می‌کند. پس اگر هزینه بیشتری بپردازید و پروژه خود را در زمان کوتاه‌تری اجرا کنید، بسیار بهتر از وقفه انداختن در اجرای آن است. اگر در مورد اجرای اسکلت بتنی ابهام دارید، مطلب 8 مورد از الزامات اصلی و اولیه در اجرای اسکلت بتنی را مطالعه کنید. البته نگران نباشید ما در گروه کارخانه بتن اماده پاسارگاد به طور مداوم در کنار شما هستیم و شما را در تهیه مصالح اولیه مانند بتن آماده، بلوک سیمانی، بلوک سبک، تیرچه و بلوک و همچنین گروت ساختمانی راهنمایی می‌کنیم.
