برای بسیاری از کسانی که فرایند ساخت و ساز را به صورت حرفه‌ای دنبال نمی‌کنند و در جریان کارهای آن قرار ندارند، به احتمال زیاد بتن تفاوت چندانی با ملات ندارد و هر دو آنها را به صورت ترکیبی از دانه‌ی سنگ و سیمان در نظر می‌گیرند. این در حالی است که در فرایند مهندسی بین این دو گزینه تفاوت زیادی وجود دارد و حتی محل استفاده از آنها نیز متفاوت است. در ضمن در جریان ساختمان‌ها از مصالحی با شرایط متفاوت استفاده میشود که هرکدام باعث یک ویژگی خاص و منحصر به فرد در آنها میشود. این ویژگی‌ها در نهایت باعث میشود که بتن و ملات با هم کاملاً متفاوت باشند.
بتن به عنوان یک ترکیب زمخت‌تر شناخته میشود که از مصالح با اندازه بزرگتر تولید شده و در بخش ساختاری یک سازه به کار گرفته میشود. اما ملات از مواد ریزتر با چسبندگی بیشتری ساخته میشود که می‌توان از آن در دیوارها سایر بخش‌های نماکاری ساختمان استفاده کرد. بنابراین می‌توان ادعا کرد که تفاوت بین این دو به حدی است که افراد عادی هم می‌توانند آنها را تشخیص دهند و تنها با شناخت جزئی از نحوه تولید آنها، امکان استفاده از آنها را در بخش‌های مختلف فراهم می‌کنند. با توجه به این موضوع می‌توان ملات و بتن را به دو نوع مخلوط کاملاً متفاوت دسته بندی کرد.
در این مطلب قصد داریم ضمن معرفی بهتر از ملات و بتن ، مصالح استفاده شده در آنها را نیز عنوان کنیم و تأثیر سیمان و آهک در هر دو آنها را مورد بررسی قرار دهیم. پس با ما همراه باشید!
ملات یا بتن ؛ مسئله این است!
مصالح از جمله سیمان و دانه سنگ با هم مخلوط می‌شوند و ملات یا بتن را تولید می‌کنند. ملات به عنوان یک ماده چسبناک شناخته میشود که می‌تواند آجر و بلوک را کنار هم نگه داشته و امکان استفاده از آن برای کار بر روی کاشی و سرامیک وجود دارد. همچنین می‌توان از این ماده برای نماهای بیرونی نیز استفاده کرد. دانه سنگ های استفاده شده در ملات ریزتر بوده و معمولاً در ساختار آن خاک و یا مواد چسبناک دیگری وجود دارند که باعث ایجاد چسبندگی بیشتر و انعطاف بیشتر در آن میشود.
اما بتن ساختار متفاوت‌تری دارد و در ساخت آن از دانه سنگ های بزرگتر و خشن‌تر استفاده میشود. در مورد بتن ماده دیگری به جز سیمان نمی‌تواند به عنوان ماده چسبنده به کار گرفته شود و همین موضوع باعث میشود که استحکام آن بسیار بالاتر از انواع مختلف ملات باشد. دانه‌های استفاده شده در این ماده درشت‌تر هستند و معمولاً برای بتن ریزی فونداسیون و سایر قسمت‌های ساختاری اصلی سازه به کار گرفته می‌شوند.
با وجود اینکه ارائه این تعریف برای بتن و ملات می‌تواند ابهامات بسیاری در مورد آنها برطرف کند، اما هنوز هم در مورد استانداردهای مختلف در رابطه با تغییر نسبت مواد تشکیل دهنده ابهاماتی وجود دارد. از سوی دیگر معیارهای مختلف دیگری برای بسته بندی و جداسازی مصالح اولیه مانند سیمان و ماسه سنگ وجود دارد که لازم است در تولید نهایی مد نظر قرار گیرند و آنها را در تولید نهایی محاسبه کنند.
سیمان
در مورد ملات و بتن ماده اصلی چسبنده و نگهدارنده ذرات در کنار یکدیگر سیمان است و تاکنون هیچ جایگزینی برای آن انتخاب نشده است. سیمان علاوه بر این که خاصیت چسبندگی بالایی دارد، میزان کارپذیری در هر دو مورد را بالا می‌برد و معمار یا بنا می‌تواند به راحتی آن را به شکل‌های مختلف تغییر دهد. سیمان را به مصالح اولیه اضافه می‌کنند، آنها را به شکل کامل مخلوط می‌کنند، در محل مورد نظر مورد استفاده قرار گیرند سپس در شرایط ایده‌آل اجازه می‌دهند که خشک شود و یک حالت پایدار و سخت برسد. نگهداری از سیمان و محیط اطراف آن اهمیت بسیاری دارد؛ به طوری که اگر خشک شود غیر قابل استفاده است.
سیمان‌های موجود در بازار را می‌توان به چند دسته کلی تقسیم کرد:
- سیمان پرتلند: سیمان به رنگ خاکستری دیده میشود و معمولی‌ترین سیمان موجود در بازار که به احتمال زیاد در اکثر افراد با آن سر و کار دارند.
- سیمان سفید پرتلند: این سیمان نسبت به سیمان‌های خاکستری رنگ سبک‌تر است و در نماکاری کاربرد بیشتری دارد. معمولاً قیمت آن نیز بالاتر است و استفاده از آن نیز بسیار محدود است.
- سیمان زودگیر: ترکیب اولیه این سیمان به صورتی است که بسیار سریع سفت میشود و باید در کمترین زمان ممکن به کار رود. برای کارهای کوچک و همچنین پروژه‌هایی که توسط خود فرد انجام میشود سیمان زودگیر انتخاب مناسبی است.
- سیمان مقاوم در برابر سولفات (سیمان پرتلند نوع دوم): برای تولید این سیمان از مواد منحصر به فردی استفاده میشود که در برابر سولفات مقاوم هستند. این سیمان در پروژه‌هایی که در خاک غنی از خاک رس انجام می شوند و یا خاکی که درصد سولفات بالایی دارند به کار گرفته میشود.
- سیمان انبساطی: این نوع سیمان به عنوان یک ماده هیدرولیک شناخته میشود که در طول روند کار و سخت شدن منبسط میشود و فضای بیشتری نسبت به حالت اولیه خود اشغال می‌کند.
انواع دیگری از سیمانها نیز وجود دارند که برای ساخت بتن و ملات مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما باید توجه داشت که چند مورد فوق الذکر بیشترین کاربرد را در فرآیند ساخت و ساز به خود اختصاص می‌دهند و در سطح جامعه نیز از مقبولیت بیشتری برخوردار هستند. مهندسین یا پیمانکارانی که قصد دارند پروژه‌های سخت و پیچیده را انتخاب کنند باید مطالعات بیشتر و تخصصی در مورد سیمانها و نحوه کاربرد آنها انجام دهند.
ماسه سنگ
یکی دیگر از مواد اولیه ضروری در تولید بتن و ملات، ماسه سنگ است که به عنوان بدنه اصلی آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از لحاظ مهندسی دانه‌های ماسه سنگ باید از اندازه حدوداً ۴ اینچ کمتر باشد و دانه‌های بزرگتر از این اندازه جزء ماسه سنگ محسوب نمی‌شوند. مجموعه‌های متنوعی از ماسه سنگ‌ها وجود دارد که با توجه به منشا طبیعی آنها و همچنین نحوه خرد شدن آنها در سنگ شکن، محل استفاده و نحوه استفاده از آنها متفاوت است. برخی از این ماسه سنگ‌ها کاملاً خالص بوده و برخی نیز حاوی خاک و سایر ناخالصی‌ها است. به طور کلی ماسه سنگ‌ها را می‌توان در چند دسته زیر قرار داد:
- سنگ خرد شده: ماده اولیه این ماسه سنگ را سنگ‌های بزرگ تشکیل می‌دهند که توسط سنگ شکن خرد شده و برای استفاده در بتن و ملات آماده میشود. این دسته برایملات گزینه چندان مناسبی نیستند و بیشتر در بخشهایی مانند فونداسیون به کار گرفته میشود.
- ماسه رودخانه‌ای: متنوع‌ترین و درعین‌حال کم خاک‌ترین ماسه سنگ را می‌توان این دسته نامید که به‌مرورزمان شست‌وشو داده میشود. در این دسته می‌توان سنگ‌های با اندازه‌های مختلف پیدا کرد که برخی از آنها در اندازه خاک و برخی نیز به اندازه سنگ‌های بزرگ هستند.
- سنگ خرد شده خالص یا شستشو داده شده: این دسته در واقع همان دسته اولیه هستند که برای تأثیر بیشتر سیمان شستشو داده شده‌اند. عملیات شستشو باعث میشود که خاک موجود در ماسه سنگ از بین رفته و نقش چسبندگی اصلی بتن یا ملات به سیمان واگذار شود.
- ماسه سنگ ریز: این سنگ‌ها عمدتاً در اندازه‌های بسیار ریز هستند و می‌توان آنها را از رودخانه‌ها نیز گردآوری کرد. بیشتر کاربرد این دسته از ماسه سنگ‌ها به حوزه‌های نماکاری و تولید ملات برمی‌گردد.
- ماسه‌های ریز: این نوع ماسه به طور ویژه برای تولید ملات نرم به کار گرفته میشود و از آن برای بند کشی بین سنگ‌ها و بلوک‌ها در نمای ساختمان و پل‌های بزرگ استفاده میشود.
سایر مواد افزودنی به ملات یا بتن
علاوه بر مواد اولیه و مصالحی که در تولید بتن به کار گرفته می‌شوند، مواد افزودنی نیز توسط مهندسین به کار گرفته می‌شوند که می‌توانند ویژگی‌های ذاتی و ظاهری آن را به شکل کلی تحت تأثیر قرار دهند. برخی از این افزودنی‌ها عبارت‌اند از:
- آهک: در حال حاضر بیشتر سیمان‌های تولیدی در کارخانه‌ها حاوی آهک است، اما افزایش آهک بیشتر باعث میشود که کار با آن راحت‌تر باشد و تنظیم کردن آن با دردسر کمتری همراه باشد. اگر به ساختمان‌های قدیمی توجه کرده باشید می‌بینید که ملات های سنتی بدون استفاده از سیمان و با کمک آهک تولید شده‌اند. آهک آب را در ساختار خود نگه می‌دارد و به دلیل خصوصیات ذاتی خود احتمال تخریب کمتری دارد. آهک‌های غیر هیدرولیک به صورت پودر و آهک‌های حاوی آب به صورت یک ماده خمیری رنگ به فروش می‌رسد. معمولاً از آهک پودری برای ساخت ملات بر پایه سیمان استفاده میشود و آهک خمیری برای تولید بتن‌های سنتی به کار گرفته میشود. آهک هیدرولیک سریعتر خشک میشود، سخت‌تر است و به مقدار کمتری استفاده میشود.
- ماده روانکننده یا پلاستیلایز: این ماده افزودنی یک گونه‌ی کارآمدتر و مدرن‌تر از آهک است که باعث ایجاد خصلت پلاستیکی و خمیری در بتن میشود. این ماده معمولاً در فرم‌های مایع میشود.
- رنگدانه ها: پودرهای رنگی هستند که باعث میشود ملات یا بتن تولید شده به رنگ خاص درآید. این ماده در نمای ساختمان کاربرد فراوانی دارند.
- مواد ضد آب یا آب بندی: برای بسیاری از پروژه‌ها جلوگیری از ورود یا خروج رطوبت اهمیت بسیاری دارد، مانند استخرها و ساختمان‌هایی که در مناطق مرطوب ساخته میشود. مواد آب بندی به قسمت‌های داخلی آن ورود کرده و مانع از عبور رطوبت از منافذ آن میشود.
- تسریع کننده یا شتاب دهنده: این مواد به ملات افزوده می‌شوند تا سرعت گیرش آن را افزایش دهند. در مورد سازه‌هایی که ممکن است یخ زدگی ایجاد شوند، استفاده از این مواد ضروری است.
تولید بتن یا ملات مراتب خاص خود را دارد و ممکن است افراد عادی توانایی انجام آن را به شکل مناسب نداشته باشند. به همین دلیل برخی از مهندسی توصیه می‌کنند که مصالح مورد نیاز خود را به صورت بتن آماده تأمین کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه به سایر مطالب وب سایت کارخانه بتن آماده پاسارگاد مراجعه کنید و برای سفارش و خرید بتن آماده با ما در تماس باشید.
