سقف ساختمان در استحکام آن اهمیت زیادی دارد و می‌تواند کیفیت یک سازه را تحت تأثیر قرار دهد. به‌عنوان‌مثال، در موارد بسیاری دیده شده است که در اثر سوانح طبیعی و وزن بالای سقف، دیوارها خراب شده و ساختمان سقوط کرده است. در طرف مقابل، دیده می‌شود که هر منطقه خاص در ایران از یک نوع سقف خاص بهره می‌گیرد که آنها را از عوامل مختلف محافظت می‌کند. مثلاً، در شمال کشور سقف شیروانی بسیار محبوب است و دلیل آن به بارندگی زیاد در این منطقه برمی‌گردد، این در حالی است که در مناطق شرقی و نزدیک به یزد از سقف‌های کاه‌گلی استفاده می‌شود.
انتخاب نوع سقف ساختمان به عوامل مختلفی بستگی دارد و مهم‌ترین عامل شرایط محیطی است. امروزه در سطح کشور سقف‌های تخت محبوبیت بیشتری دارند و درصد بسیار بالای از ساختمان‌ها از این نوع سقف استفاده می‌کنند، این در حالی است که سایر نقاط کشور با توجه به شرایط محیطی خود نوع خاصی را استفاده کرده‌اند. اما دسترسی به مواد اولیه، سرعت ایجاد، موقعیت مکانی و حتی وضعیت تابش نور خورشید نیز فاکتورهایی هستند که می‌توانند نوع سقف ساختمانی را تحت تأثیر قرار دهند.
ما در این مطلب قصد داریم انواع سقف ساختمان رایج در ایران را مورد بحث قرار دهیم و به صورت اختصاصی سقف‌های بتنی و اجزای سازنده آنها را شرح دهیم.
سقف ساختمانی شیروانی
سقف ساختمانی شیروانی بیشتر در مناطق شمالی کشور دیده می‌شود و دلیل اصلی استفاده از آن به بارندگی بالای سالانه در این منطقه برمی‌گردد. با توجه به شدت بارندگی در این منطقه، سقف‌های تخت اگرچه نفوذناپذیر هم باشند، پیشنهاد خوبی نیستند و سقف شیروانی به دلیل دفع آب سریع گزینه بسیار خوبی است. البته در این مناطق به دلیل دسترسی آسان به چوب و سایر مواد اولیه مورد نیاز برای سقف شیروانی، از قدیم‌الایام از سقف شیروانی استفاده شده است و هنوز هم در سازه‌ها کاربرد دارد. در سقف ساختمان شیروانی می‌توان فضای زیر سقف را به‌عنوان یک اتاق زیر شیروانی، سقف کاذب یا حتی انبار مورد استفاده قرار داد.
در گذشته مواد اولیه سقف شیروانی چوب و سفال بوده‌اند که امروزه با پیشرفت تکنولوژی و تولید مواد مختلف، ترجیحاً از سقف‌های فلزی با اسکلت آهنی و رکش ورق فلزی استفاده می‌شود.
سقف ساختمان گنبدی یا کاه‌گلی
سقف ساختمان کاه‌گلی در جنوب کشور و جنوب شرق کشور مانند کرمان، یزد، بندرعباس و حتی سیستان بلوچستان رواج دارد و هنوز هم بسیاری از سازه‌های قدیمی این شهرها کاه‌گلی است. کاه‌گلی در مناطق گرمسیری گزینه خوبی به شمار می‌رود و عایق خوبی در برابر حرارت ایجاد می‌کند. این نوع سقف در مناطق بارانی و کوهستانی کاربرد ندارد و استفاده از آن زحمت بسیاری دارد. امروزه کاربرد چندانی از سقف کاه‌گلی وجود ندارد و عمدتاً در روستاهایی که به مواد اولیه دسترسی ندارند از این نوع سقف استفاده می‌شود.
در سقف ساختمان گنبدی عمدتاً از چوب به‌عنوان تیر استحکام و کاه و گل به‌عنوان پوشش استفاده می‌شود.
سقف ساختمان بتنی
سقف ساختمان بتنی محبوب‌ترین و درعین‌حال پرکاربردترین سقف در ایران است که در بیشتر استان‌های غرب و مرکزی کشور از آن استفاده می‌شود. این نوع سقف به دلیل برخورداری از استحکام بالا، بیشتر استفاده می‌شود و کاربران نیز می‌توانند بر روی آن تردد داشته باشند و حتی به فعالیت‌های سنگین بپردازند. این ویژگی‌های باعث برتری سقف بتنی بر سقف‌های بالا شده و حتی سایر مناطق کشور نیز به استفاده از آنها روی آورده‌اند.
اما مواد اولیه اجرای سقف ساختمان بتنی بسیار وسیع هستند و با توجه به دسترسی هر منطقه به مواد اولیه، نوع سقف نیز تغییر می‌کند. برخی از رایج‌ترین سقف‌های بتنی در ایران عبارت‌اند از:
سقف بتنی تیرچه و بلوک
تیرچه و بلوک اولین نسل از سقف‌های بتنی بودند که در شکلی ابتدایی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در این روش قدیمی، بلوک‌ها با طول 40 سانتی‌متر ساخته می‌شدند و ارتفاع و عرض آنها 20 سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شد. تیرچه نیز مخلوطی از میلگرد و بتن با درصد سیمان بالا بود که با استفاده از یک سازه آهنی نسبتاً کوچک حمایت می‌شد. برای چیدن این نوع سقف، ابتدا تیرچه‌ها به صورت افقی بر روی پل‌های بتنی قرار می‌گرفتند و در قسمت‌های مرکزی آنها از شمع‌های حامل و حمایتی استفاده می‌شد. فاصله تیرچه‌ها باید به صورتی باشد که بلوک متناسب با آن در وسط آنها قرار گیرد.
عملیات ساخت سقف ساختمان بتنی تیرچه و بلوک با قرار دادن بلوک‌ها و بتن ریزی به پایان می‌رسد. اصولاً بلوک نقشی در استحکام سازه ندارد و ترجیحاً برای نگه داشتن بتن استفاده می‌شود. از طرفی فضای خالی بین بلوک‌ها باعث می‌شود که سقف تا حدودی معلق مانده و انتقال فشار به ستون‌ها و دیوار صورت نگیرد. البته هوای داخل این فضای خالی نوعی عایق ایجاد می‌کند و از انتقال حرارت و صدا به طبقه‌های پایین جلوگیری می‌کند.
سقف ساختمان دال بتنی
سقف ساختمان دال بتنی وزن بسیار بالایی دارد و از طرفی استحکام آن نیز بسیار زیاد است. درواقع اجرای دال بتنی بر روی سقف می‌تواند تبعات بسیاری داشته باشد و در عوض مزیت‌های خاص خود را دارد و باعث می‌شود که از آن در پروژه‌های بسیار سنگین مانند نیروگاه‌ها استفاده شود. سقف دال بتنی چند مشکل اساسی دارد:
- وزن این نوع سقف از حالت معمولی بیشتر است؛
- سرعت ساخت آن کمی پایین است؛
- به بتن بیشتری نیاز دارند؛
- نسبت سیمان آن از حالت معمول بیشتر است؛
- در مناطق سردسیر چندان کاربرد ندارد.
اما درعین‌حال چند مزیت بزرگ نیز دارد:
- سقف‌های دال بتنی استحکام بسیار بالایی دارند؛
- در مواقع زلزله به ندرت سقوط می‌کنند؛
- می‌توان گفت تقریباً نفوذناپذیر هستند؛
- در پروژه‌های سنگین بسیار محبوب هستند.
سقف ساختمان دال بتنی به دو صورت یک طرفه و دوطرفه اجرا می‌شود. در روش یک طرفه میلگردها فقط در یک جهت چیده می‌شوند و به هم وصل می‌شوند. این شیوه میلگرد کمتری می‌برد و وزن کمتری دارد. اما زمانی که عرض سقف نسبت به طول آن بسیار زیاد باشد و احتمال فشار به سقف وجود داشته باشد، باید از دال‌های بتنی دوطرفه استفاده کرد که میلگردها از دو جهت به یکدیگر بافته می‌شوند. این نوع سقف ساختمان استحکام بسیار بالایی دارد و احتمال تخریب آن تقریباً صفر است. البته استفاده از آن در پروژه‌های ساختمانی توصیه نمی‌شود و هزینه بالایی نیز دارد.
سقف دال دو محوره توخالی یا کوبیاکس
سقف ساختمان کوبیاکس سبک جدید در ساختمان سازی است که از خاصیت عایق توپ‌های پلی‌پروپیلنی برای سازه استفاده می‌شود. این نوع سقف تفاوت چندانی با سقف‌های دال بتنی دو محوره ندارد و تنها در آنها از توپ‌هایی پلاستیکی شبیه کدو تنبل استفاده شده است که باعث شده این نوع سقف در ساختمانی‌های مسکونی نیز قابلیت استفاده داشته باشد. بزرگ‌ترین ایرادی که سقف‌های دال بتنی وارد می‌شود این است که بسیار سنگین هستند و استفاده از آنها در منازل مسکونی توجیه چندانی ندارد. اما وجود توپ‌های پلاستیکی باعث شده است که در سقف ساختمان کوبیاکس حجم بتن استفاده شده خیلی کاهش یابد و از طرف مقابل خاصیت معلق ماندن تیرچه و بلوک را نیز داشته باشد.
به‌طورکلی می‌توان ادعا کرد که توپ‌های استفاده شده در سقف کوبیاکس:
- باعث کاهش وزن سقف و کاهش فشار برستون‌ها و دیوارها می‌شوند؛
- خاصیت معلق کنندگی سقف را حفظ می‌کنند؛
- نوعی عایق صوتی و حرارتی ایجاد می‌کنند؛
- حجم بتن مصرفی را شدیداً کاهش می‌دهند؛
- کاربرد این نوع سقف را در ساختمان مسکونی میسر می‌کنند؛
- هزینه کلی سازه را کاهش می‌دهد.
سقف روفیکس و کامپوزیتی
سقف ساختمان روفیکس و کامپوزیتی دو نوع خاص از سقف‌های اجرایی در ایران هستند که از روش‌های معمول استفاده نمی‌کنند و به نوعی جدید هستند. در سقف روفیکس از یک لایه فلزی توری و در سقف کامپوزیتی از یک لایه نازک کامپوزیتی برای نگه داشتن بتن استفاده می‌شود. در سقف کامپوزیتی، علاوه بر بتن، از میلگردهای حرارتی برای ایجاد استحکام در سقف استفاده می‌شود و به نوعی یک دال بتنی سبک ایجاد می‌شود. این روش می‌تواند از چند جهت به سود پیمانکار باشد. در وهله اول، این نوع سقف مانع از استفاده بیش‌ازحد از بتن می‌شود و در کل سقف سبکی ایجاد می‌شود. در حالت دوم اینکه این روش نیازی به شمع حامل و حمایتی ندارد و پیمانکار می‌تواند بتن ریزی چند سقف را هم‌زمان انجام دهد.
در سقف ساختمان روفیکس، تنها تفاوت به استفاده از لایه مشبک برمی‌گردد که به‌طور مستقیم با بتن تماس داده می‌شود. این نوع لایه استحکامی همانند لایه کامپوزیتی ندارد و باید از شمع برای نگه‌داری آن استفاده کرد. لایه روفیکس به خوبی با بتن درگیر می‌شود و نوعی سطح یکپارچه با استحکام بالا ایجاد می‌کند. دو نکته مهم در مورد بتن ریزی این نوع سقف این است که به دلیل مشبک بودن لایه، نباید از بتن شل استفاده کرد و در ضمن باید مانع از تجمع بتن در یک نقطه خاص از سازه سقف شد.
البته نمی‌توان انواع سقف ساختمان را فقط به همین چند مورد محدود کرد، اما باید اعتراف کرد که این شیوه‌ها رواج بیشتری داشته و محبوبیت بیشتری دارند. اجرای هر کدام از این سقف‌ها به رعایت نکات اصولی ساختمان نیاز دارد و واگذار کردن اجرای آن به شرکت‌های مختلف می‌تواند خطرناک باشد. بنابراین توصیه ما این است که برای اجرای پروژه خود در وهله اول با یک مهندس مشاور مشورت کنید و حتی‌الامکان از شرکت‌های معتبر در پروژه ساختمانی خود استفاده کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر و آشنایی با محصولات پیشنهاد می‌شود که وب‌سایت ما را مطالعه بفرمایید و برای اطلاع از قیمت‌ها و سفارش محصول با ما در شرکت بتن آماده پاسارگاد در تماس باشید.