تونل ها و آبروها از جمله سازه هایی هستند که با توجه به نقش مهم و حساس آنها ، نیاز به روش های اصولی و دقیق برای اجرا دارند . در این مقاله به توضیح بتن ریزی تونل ها و آبرو ها می پردازیم.
بتن ریزی تونل ها :
تونل های راه و راه آهن و تونل های انتقال آب ، گاه دارای پوششی از بتن هستند . این پوشش ممکن است به دلیل تقویت دیوار تونل ، تسهیل جریان آب از داخل بتن و یا به دلایل متفاوت دیگر احداث گردد .
اجرای بتن ریزی تونل ها از مشکل ترین کارهای بتنی است . فضای کاری محدود ، شرایط بتن ریزی مشکل به دلیل محدودیت جا ، آرماتوربندی ، مشکلات ناشی از آب های نشت کننده ، مشکلات تمیز کردن و تدارکات اولیه پیش از بتن ریزی شرایط کاری را مشکل می سازد .
روند بتن ریزی تونل ها :
روند بتن ریزی تونل ها بر حسب شکل و ابعاد مقطع عرضی ، طول تونل و همچنین وسایل در دسترس متفاوت می باشد. بتن را می توان در طول معین برای تمام مقطع یا برای قسمت هایی از مقطع در هر مرحله ریخت و در قالب جا داد .
وسایل لازم برای احداث پوشش تونل :
قالب پوشش چوبی و یا فولادی بوده و طراحی آنها نسبتاً پیچیده است . در قالب ها باید محلی برای جدا کردن قطعات قالب ، دریچه هایی برای نظارت بتن ریزی و متراکم کردن بتن ، قسمت هایی از قبیل چرخ ها برای سهولت تغییر مکان دادن قالب ، وجود داشته باشد .
تهیه بتن و مخلوط کردن آن را می توان داخل تونل و یا خارج از آن انجام داد . بتن تهیه شده را می توان توسط وسایل مختلف از قبیل تسمه نقاله ، پمپ و …. به داخل تونل ها منتقل کرد .
مخلوط بتن برای پوشش تونل :
از آنجا که جا دادن بتن در قالب توسط پمپ بتن صورت می گیرد ، بتن مناسب همان بتن پمپ خواهد بود .
کنترل نشت آب :
کنترل آب جاری شده در محوطه کار از مهمترین اقدامات لازم برای بتن ریزی تونل ها است . با استفاده از صفحات موج دار فلزی می توان آبی را که از سقف و دیوارها نشت می کند به جوی هایی که در کف آماده شده اند ، هدایت نمود . اگر مقدار آب زیاد باشد ، باید توسط تزریق جلوی ورودی آب سد شود . در برخی موارد آب جاری از چشمه ها به مجراها با لوله هایی که در دیوارها به کار می برند ، هدایت می گردند . زهکش های موقتی ، پس از پایان کار با تزریق پر می شوند .
جا دادن بتن :
بتن کف را می توان با استفاده از یک قالب لغزان که با وینچ کشیده می شود یا روی ریل حرکت می کند شکل داد . لرزاندن بتن جلوی قالب لغزان انجام می شود . بتن نباید در محل پر آب ریخته شود . دمیدن هوای فشرده باعث خشک شدن محل ، درست قبل از بتن ریزی ، می شود .
بتن دیوارها و سقف ها در پشت قالب ها ریخته می شود . تمیز کردن سطح واریز قبل از بستن قالب ها ضروری است . تونل های کوچک را از طریق یک لوله پمپ که در تاج قوس قرار داده شده بتن ریزی می کنند . برای تونل های بزرگ از سه لوله پمپ استفاده می شود که دو تای آنها بتن را به دیوار و در مرحله بعد پمپ دیگر بتن را به تاج قوس می رسانند .
وقتی امکان قرار دادن لوله پمپ در پشت قالب وجود داشته باشد ، بتن ریزی از انتهای قالب شروع شده و به سمت سطح واریز ادامه می یابد . برای متراکم کردن بتن دیوار ، از ویبراتورهای حجمی استفاده می شود و پس از سفت شدن بتن و شروع بتن ریزی سقف ، بتن با استفاده از ویبراتورهای سقفی متراکم می گردد . بهتر است سر لوله پمپ بتن 5/1 تا 3 متر داخل بتن تازه ریخته شده قرار گیرد و با زیاد شدن فشار وارد به پمپ لوله به آهستگی به عقب کشیده شود . به این ترتیب بالای لوله پمپ نیز کاملاً از بتن پر می شود . گاه درزهای اجرایی در نخستین مرحله بتن ریزی به شکل خطی شکسته و با امتداد عمود بر قوس می باشد .
از آنجا که متراکم کردن بتن زیر این سطح شیب دار مشکل است ، بهتر است سطح واریز به صورت افقی درست شود .
پاشیدن آب روی بتن پوشش تونل بهترین روش مراقبت از بتن است .
آبروها و مجراهای لوله ای بتن درجا :
بتن ریزی آبروها معمولاً در دو مرحله انجام می گیرد . دال کف در مرحله اول و پس از گرفتن بتن ، دیوارها و سپس سقف در مرحله بعدی بتن ریزی می شوند . می توان دیوار و سقف را با هم بتن ریزی کرد . در این صورت باید بتن ریزی سقف وقتی انجام شود که بتن دیوار نشست های خود را انجام داده باشد و یا در محل اتصال سقف و دیوار دوباره از ویبره زدن بتن استفاده شود تا به این ترتیب ترک های احتمالی ناشی از نشست بتن حذف شوند . بتن ریزی دیوارهای بالی شکل ، با استفاده از قالب های فوقانی روی سطوح شیب دار بالای دیوار میسر است . لوله های بتنی معمولاً دارای مقطه دایره ای یا نعل اسبی هستند . بتن ریزی لوله ها در یک مرحله و یا در دو مرحله کف ، دیوار و سقف انجام می شود .