به‌احتمال‌زیاد، هنگام قدم زدن در محیط‌های مختلف به صورت ناگهانی با ترک خوردگی بتن مواجه شده‌اید و احتمالاً پیش خود فکر کرده اید که موضوع ممکن است باعث تضعیف کیفیت و استحکام مکانیکی بتن شود. بتن یکی از مصالح ساختمانی مورد استفاده در تمامی شهرهای دنیا است که به‌عنوان یکی از باارزش‌ترین تولیدات انسان شناخته می‌شود. هنگامی‌که از این ماده به شکل درستی استفاده شود و برنامه مناسبی برای تولید و کاربرد آن در نظر گرفته شود، می‌تواند طول عمر طولانی‌مدتی داشته باشد و بهترین کیفیت را از آن انتظار داشت. استفاده از بتن خوب پیش می‌رود تا زمانی که به طور ناگهانی در یکی از بخش‌های ساختمان خود به پدیده ترک خوردگی بتن بر می‌خورید.
شاید در لحظه اول از دیدن این موضوع بسیار ناراحت شوید و احساس کنید که کیفیت سازه شما دچار تزلزل شده و تمام زحمات شما بر باد رفته است. اگرچه نمی‌توان مانع چنین طرز فکرهایی شد، اما ترک خوردگی بتن به‌عنوان یک معیار تخریبی و مخرب شناخته نمی‌شود و ممکن است دلایل متعددی داشته باشد که چندان لطمه‌ای به سازه بتنی وارد نکند. پاسخ دادن به این موضوع و دلایل آن ممکن است بسیار طولانی شود، و می‌توان با استناد به برخی از ویژگی‌های بتن و روش ساخت آن، فهمید که علت این پدیده چیست.
در این مطلب ما قصد داریم به شش مورد از دلایل ترک خوردگی بتن در شرایط مختلف بپردازیم و توضیح قانع‌کننده برای هرکدام ارائه دهیم. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید!
انقباض پلاستیکی و ترک خوردگی بتن
ترک خوردگی بتن ناشی از انقباض پلاستیکی زمانی اتفاق می‌افتد که آب موجود در آن خیلی سریع‌تر از حالت معمول تبخیر شود. این وضعیت باعث می‌شود که سطح بالائی بتن سریع‌تر از سایر قسمت‌های زیرین خشک شده و از هم جدا شوند. این حالت معمولاً در شرایطی که دمای هوا بسیار بالا باشد، یا در شرایط باد و رطوبت اتفاق می‌افتد. برای جلوگیری از این پدیده می‌توان به روش‌های مختلفی متوسل شد. کلید اصلی انجام این کار این است که از تبخیر شدن رطوبت جلوگیری کرده و سطح را مرطوب نگه دارند. در حالت معمول تلاش می‌شود با استفاده از روش‌هایی مانند قرار دادن لایه‌های مرطوب، گونی‌های پوششی و حتی حوله‌های مخصوص از تبخیر شدن آب جلوگیری کرد.
البته برای جلوگیری از ترک خوردگی بتن ناشی از انقباض پلاستیکی راهکارهای شیمیایی نیز وجود دارد که از تبخیر آب جلوگیری می‌کند. این مواد شیمیایی به ساختار بتن اضافه شده و دمای تبخیر آب را افزایش می‌دهند. بنابراین زمانی که این سازه در معرض دمای هوای بالا قرار می‌گیرند، احتمال تبخیر آب موجود در آن پایین آمده و روند خشک شدن بتن به صورت طبیعی صورت می‌گیرد. البته باید پذیرفت که هنوز هم راهکارهای پوششی و سنتی در بسیاری از کشورهای دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این موضوع ممکن است به خاطر شرایط اقتصادی و یا تأثیر مواد شیمیایی بر روی کیفیت بتن باشد.
حرکت و جابجایی بتن
یکی دیگر از پدیده‌هایی که باعث ترک خوردگی بتن می‌شود این است که به دلایل مختلفی لایه بتنی مورد نظر حرکت کرده و به نوعی باعث شکستگی در آن شود. این حرکت ممکن است ناشی از تراکم خاک ضعیف، نوع خاک استفاده شده، فرسایش آب و یا حتی ریشه درختان باشد. بنابراین معمولاً مهندسین سازه توصیه می‌کنند که ساخت و ساز خود را در جاهای صورت دهید که خاک آن فشرده بوده و امکان حرکت آن بسیار کم باشد. حال اگر این شرایط فراهم نباشد، پیمانکار مجبور است که خاک‌های نامتراکم و با کیفیت ضعیف را جابجا کرده و آن را با سنگ‌های خردشده جایگزین کنند.
اگر در پیاده‌رو یا در خیابان‌های قدیمی قدم زده باشید، احتمالاً با برآمدگی پیاده‌روها و ترک خوردگی بتن نیز مواجه شده‌اید. خیابان‌های قدیمی برای بالا بردن زیبایی و همچنین استفاده از مناظر طبیعی، از درختان بسیار بزرگی بهره می‌برند که در طول سال‌های متمادی به رشد خود ادامه داده اند. این رشد باعث شده است که ریشه‌های آنها نیز به سمت بالا حرکت کرده و فشار زیادی به پیاده‌روهای بتنی و حتی موزاییکی وارد سازد. به همین دلیل، حرکت کردن خاک زیرین باعث جابجایی بتن شده عامل اصلی ترک خوردگی بتن در پیاده‌روها می‌شود.
خشک شدن بتن‌های اسلب
یکی از مشکلاتی که در مورد بتن‌های اسلب (تخته‌ای) رخ می‌دهد این است که در یک فضای محدود ساخته می‌شوند و معمولاً تحت فشار قرار دارند. زمانی که بتن خشک می‌شود، فرآیندهای مختلفی بر روی آن صورت می‌گیرد که اصلی‌ترین آنها واکنش هیدراتاسیون است که باعث سفت شدن سیمان و چسبیدن ذره‌های تشکیل دهنده بتن به یکدیگر می‌شود. این واکنش‌ها باعث می‌شوند که اندازه بتن‌های اسلب دچار تغییر شده و تحت فشار قرار گیرند. حال اگر برای ساخت این سازه‌ها از قالب‌های کوچک استفاده شود، بتن مورد نظر تحت فشار قرار گرفته و شاهد پدیده ترک خوردگی بتن خواهیم بود.
این موضوع در مورد سازه‌های بتنی آزاد که به راحتی می‌توانند حرکت کنند و واکنش‌های مختلف در آنها صورت می‌گیرد، بسیار کمتر است و معمولاً سازندگان و آنها با چنین پدیده‌ای مواجه نمی‌شود. اما در حالت‌های دیگری نیز ممکن است شاهد ترک خوردگی بتن یک اسلب باشیم که بیشتر زمانی اتفاق می افتد که سازه مورد نظر به یک دیوار یا یک سکوی بزرگ متصل شده باشد.
تأثیر مواد شیمیایی
دو دلیل برای تأثیر واکنش‌های شیمیایی بر روی ترک خوردگی بتن وجود دارد. اولین دلیل این است که بتن خود شامل دانه‌های ماسه سنگ و سیمان است که به سادگی با یکدیگر سازگار نیستند. در حقیقت این چیزی نیست که شما باید نگران باشید، زیرا معمولاً سازندگان بتن و کارخانه‌های بتن آماده با این وضعیت آشنا هستند و می‌دانند که آنها را با چه ترکیبی بسازند. مواد شیمیایی مختلفی وجود دارد که اضافه کردن آنها به تو تأثیرهای مختلفی دارد. به‌عنوان‌مثال، ضد یخ، ماده متراکم کننده، فوق روان کننده‌ها، و مواد چسبنده هرکدام ممکن است باعث ایجاد تنش در سازه بتنی شود.
اما عامل مهم دیگری که بسیار تحت کنترل شما قرار دارد، اضافه کردن مواد شیمیایی به انتخاب و سلیقه خود است. زمانی که شما ترجیح می‌دهید در مورد یک سازه بتنی با یک کارخانه بتن آماده به توافق برسید و کلیه نیازهای خود را از آنجا تأمین کنید، بدین معنی است که آنها از وضعیت سازه شما و همچنین شرایط آب و هوایی آن اطلاعات کافی دارند و مواد شیمیایی را با توجه به نیاز به آن اضافه می‌کنند. حالا شما به صورت سلیقه‌ای عمل کرده و مواد شیمیایی دیگری مانند نمک به آن اضافه کنید، مطمئن باشید که با پدیده ترک خوردگی بتن مواجه خواهد شد و درنهایت خود را سرزنش خواهید کرد.
خوردگی بتن و فولاد موجود در آن
خوردگی بتن زمانی رخ می‌دهد که سازه بتنی مورد نظر حاوی فولاد یا رشته سیم فولادی می‌شود که به صورت بتن تقویت شده یا بتن آرمه مورد استفاده قرار گیرد. خوردگی ناشی از تماس آهن با اکسیژن است و شروع آن با ترک‌های ریزی دیده می‌شود که درنهایت باعث ترک خوردگی بتن با حجم وسیع می‌شود. وقتی که آب به فولاد هم موجود در بدن می‌رسد، طبیعتاً دسترسی آن به اکسیژن نیز وجود داشته و خوردگی آن گسترده‌تر می‌شود که با به وجود آمدن لایه‌های اکسید در سطح آهن ادامه می‌یابد.
هرچه سرعت انتقال اکسیژن و رسیدن رطوبت به سازه بتنی بیشتر باشد، طبیعتاً لایه اکسید بیشتری تشکیل شده و به‌مرورزمان باعث فشار بر بخش‌های داخلی ساز می‌شود. پیشرفت بیشتر خوردگی، با پیشرفت ترک خوردگی بتن همراه خواهد بود. مهم‌ترین راه پیشگیری و بهترین آنها این است که همه شکاف‌های موجود در بتن را پوشش داده و قبل از اینکه ترک‌های بتن بزرگتر شوند، باید با قایق‌های مختلف پوشش داده شود.
اضافه بار و فشار وارده به بتن
توجه داشته باشید که طراحی هر سازه بتنی به صورتی است که برای یک بار و فشار خاص طراحی شده است. بیشتر پیاده‌روها و راه‌های مسکونی بتنی برای وزن ماشین یا کامیون‌های کوچک طراحی شده‌اند. حال اگر شخصی تصمیم بگیرد که یک کامیون بزرگ با وزن بالا از روی این مسیرها عبور دهند، طبیعی است که بخش‌های مختلف سازه تحت فشار قرار گرفته و مطمئناً با ترک خوردگی بتن مواجه خواهیم شد.
زمانی که با پدیده ترک خوردگی بتن روبه‌رو هستیم، موارد زیادی مطرح می‌شود و ممکن است هر شخصی یک راهکار متناسب با شرایط خود و شرایط محیطی ارائه دهد. اما چیزی که اهمیت بیشتری دارد و کیفیت نهایی کار را نیز تحت تأثیر قرار داد، شناخت ما از ترک خوردگی و علت ایجاد آن است. زمانی که یک مهندس یا یک پیمانکار به علت اصلی ترک خوردگی بتن پی می‌برند، به راحتی می‌توانند راه‌های پیشگیری و مقابله با آن را طراحی کرده و شرایط لازم را فراهم کند.
شما نیز میتوانید برای کسب اطلاعات بیشتر به سایر مطالب وب‌سایت کارخانه بتن آماده پاسارگاد مراجعه کنید و برای سفارش بتن آماده و بلوک با ما در تماس باشید.