در مقالات قبل در مورد بتن و قالب بتن به صورت مفصل صحبت کردیم . در این مقاله در ادامه مباحث قالب بندی بتن در خصوص قالب های بتن و مرحله پس از گرفتن بتن صحبت میکنیم .قالب بتن باید به محض اینکه دیگر به آنها نیازی نباشد ، برداشته شوند. این زمان به موارد زیر بستگی دارد:
- اثر قالب برداری بر خرابی بتن
- مقاومت سازه ای و خیز بتن
- مراقبت از بتن
- مسائل مربوط به پرداخت و چگونگی استفاده مجدد از قالب ها
در ابتدا ، در کارگاه نمونه هایی از بتن تهیه شده و در شرایط کارگاه نگهداری می شوند . طبق آئین نامه ACI ، زمانی می توان قالب های بتن را از بتن جدا کرد که مقاومت نمونه استوانه ای بتن برطبق موارد زیر باشد :
- بتن قسمت هایی که تحت تنش های خمشی و کششی زیاد قرار نمی گیرند و از قالب بتن ، به عنوان تکیه گاه قائم استفاده نمی شود و در صورت برداشتن قالب بتن ، به دلیل فعالیت های ساختمانی به آنها آسیبی وارد نمی شود. برای مثال قسمت های سطوح شیبدار و دیوارهای جانبی تونل هایی که داخل سنگ کنده شده اند از مقاومت فشاری 35 کیلوگرم بر سانتی متر مربع کمتر نباشد.
- بتن قسمت هایی که ممکن است تحت تنش های خمشی و کششی زیادی قرار گیرند و یا تا حدودی از قالب های بتن به عنوان تکیه گاه قائم استفاده شده و ضمناً تنها در معرض بار مرده قرار دارند. برای مثال سطوح قائم مقاطع نازک ، قسمت های پایینی سطوح شیبدار و قسمت قوسی جدار تونل هایی که داخل سنگ کنده شده اند از مقاومت فشاری 5/ 52 کیلو گرم بر سانتی متر مربع کمتر نباشد.
- بتن قسمت های مشابه موارد بالا که در معرض بار مرده و بار زنده قرار می گیرند . برای مثال داخل بازشوهای سدها ، ستون ها ، دیوارهای جانبی تونل هایی که خاک مجاور آنها نیرو وارد می کند. از مقاومت فشاری 105 کیلو گرم بر سانتی متر مربع کمتر نباشد.
- بتن قسمت هایی که تحت تنش های خمشی زیادی قرار گرفته و تمامی بار قائم آنها بر قالب های بتن وارد می آید. برای مثال سکوها و گذرگاه های بالای زمین ، تیرها ، و عرشه پل ها . که در این موارد نباید از مقاومت فشاری 140 کیلو گرم بر سانتی متر مربع کمتر باشد.
آئین نامه ایران ، حداقل زمان قالب برداری را طبق شرایط و زمان هایی که در زیر بیان شده اند ، مقرر می دارد.
– قالب بتن در ستون ها ، دیوارها ، و سطوح قائم تیره :
*به ازای دمای 24 درجه سانتیگراد و بالاتر ، 9 ساعت
* به ازای دمای 24 – 16 درجه سانتیگراد ، 12 ساعت
* به ازای دمای 16 – 8 درجه سانتیگراد ، 18 ساعت
* به ازای دمای 8 – 0 سانتیگراد ، 30 ساعت
– قالب بتن در دال ها در قالب زیرین :
*در دمای 24 درجه سانتیگراد و بالاتر ، 3 روز
* در دمای 24 – 16 درجه سانتیگراد ، 4 روز
* در دمای 16 – 8 درجه سانتیگراد ، 8 روز
* در دمای 8 – 0 درجه سانتیگراد ، 10 روز
– قالب بتن در دال ها در پایه های اطمینان :
* در دمای 24 درجه سانتیگراد و بالاتر ، 7 روز
* در دمی 24 – 16 درجه سانتیگراد ، 10 روز
* در دمای 16 – 8 درجه سانتیگراد ، 15 روز
* در دمای 8 – 0 درجه سانتیگراد ، 25 روز
– در قالب بتن در تیر ها در قالب زیرین :
* در دمای 24 درجه سانتیگراد و بالاتر ، 7 روز
* در دمای 24 – 16 درجه سانتیگراد ، 10 روز
* در دمای 16 – 8 درجه سانتیگراد ، 15 روز
* در دمای 8 – 0 درجه سانتیگراد ، 25 روز
– در قالب بتن تیر ها در پایه های اطمینان :
* در دمای 24 درجه سانتیگراد و بالاتر ، 10 روز
* در دمای 24 – 16 درجه سانتیگراد ، 14 روز
* در دمای 16 – 8 درجه سانتیگراد ، 21 روز
* در دمای 8 – 0 درجه سانتیگراد ، 36 روز
ارقام ذکر شده در موارد بالا ، برای برداشتن قالب بتن بر پایه شروط زیر تنظیم شده اند :
- بتن با استفاده از سیمان پرتلند معمولی یا مقاوم به سولفات ، تهیه شده باشد.
- چنانچه از بتن با سیمان زودگیر استفاده شود ، زمان بندی ذکر شده قابل کاهش است.
- چنانچه از مواد دیر گیر کننده استفاده شود ، زمان بندی ذکر شده باید افزایش یابد.
- در مورد قالب برداری سطوح قائم باید جهت حفظ بتن در برابر گرما یا سرمای محیط ، بلافاصله پس از قالب برداری ، عمل آوردن بتن به روش لازم صورت پذیرد.
- اگر ملاحظات خاصی برای پرهیز از ترک های زود هنگام و یا حذف آنها ( خصوصا در قسمت ها و قطعات با ضخامت ها و در درجه حرارت های مختلف ) یا کاهش تغییر شکل های وارفتگی در نظر باشد ، زمانبندی ذکر شده را باید افزایش داد.
- چنانچه کسب مقاومت بتن ، با عمل آوردن تسریع شده و یا قالب بندی خاص ، نظیر قالب های بتن لغزان مطرح باشد ، ممکن است مقادیر فوق کاهش بابد.
- چنانچه ضمن سخت شدن بتن ، دمای محیط به کمتر از صفر درجه سانتیگراد کاهش یابد ، باید ارقام فوق را ، حداقل به میزان مدت یخبندان افزایش داد.
نکاتی در مورد قالب برداری :
- قالب برداری باید توسط وسایلی انجام شود که آسیبی به بتن و قالب وارد نشود.
- قالب برداری باید به آهستگی صورت پذیرد تا بار به طور ناگهانی به بتن وارد نشود.
- قالب برداری و برداشتن پایه ها باید با توجه به رفتار آتی سازه ، و چنان انجام پذیرد که قطعه در هماهنگی با وظیفه آتی خود ، و به تدریج تحت بار قرار گیرد.
- در تابستان برداشتن قالب های بتن باید سریع انجام شده و مراقبت از بتن شروع شود.
- در زمستان که قالب های بتن عایق بندی شده اند ، باید قالب های بتن تا مدت لازم روی بتن باقی بماند.